महाराष्ट्र स्टेट बोर्ड एच.एस.सी.परीक्षा, फेब्रु./मार्च २०२५, भूगोल विषय स्टडी मटेरियल

• व्याख्या
• प्रदेश
• शेती करण्याची पद्धत
• वैशिष्ट्ये
• पिके तांदूळ व गहू इतर
• उत्पादन समस्या

• मळ्याची शेती
• प्रदेश
• वैशिष्ट्ये
• आकार
• पिके (चहा, कॉफी, रबर, मसाले)
• उत्पादन
• व्यापार
• समस्या

• व्याख्या
• शेती करण्याची पद्धत
• प्रदेश व त्या शेतीची नावे
• हानिकारक शेती 
• उत्पादन
• इतर व्यवसाय

• शिकार
• फळे-कंदमुळे व वन उत्पादने गोळा करणे
• मासेमारी
• पशुपालन
• खाणकाम
• शेती इत्यादी.

• नैसर्गिक घटक व मानवी घटक
• भूखंड मंच
• दंतुर किनारपट्टी
• नैसर्गिक बंदरे
• प्लवंग
• सागरी प्रवाह
• पाण्याचे स्वरूप
• हवामान
• मत्स्य प्रकार
• तंत्रज्ञान
• कौशल्य
• भांडवल
• बाजारपेठ
• शीतगृह
• वाहतूक इत्यादी.

• प्राथमिक व्यवसाय
• लाकूडतोड स्वरूप,
• समशीतोष्ण कटिबंधीय वने व विषुववृत्तीय वने यांची तुलना
• वृक्ष प्रकार, स्वरूप
• लाकूड उद्योग, मागणी अधिक

• स्थानिकीकरण
• प्राकृतिक घटक
• कच्चा माल
• प्राकृतिक रचना
• हवामान
• पाणीपुरवठा
• वीज पुरवठा ( शक्ती साधने )
• जागा /जमीन
• आर्थिक व राजकीय घटक
• बाजारपेठ
• वाहतूक
• भांडवल
• मजूर
• तंत्रज्ञान इत्यादी.

• औद्योगिक प्रदेश
• स्थान
• विकासाची कारणे
• प्रमुख उद्योग
• विस्तार
• प्रमुख औद्योगिक केंद्रे
• मर्यादा

(टीप- याच मुद्द्यांच्या साह्याने इतर औद्योगिक प्रदेशांची माहिती लिहा) 

• मध्य युरोप
• ईशान्य व पूर्व संयुक्तसंस्थांने ( मध्य अटलांटिक, न्यू इंग्लंड, पीटसबर्ग, पंचमहा सरोवर)
• जपान
• पूर्व चीन
• इतर

• संदेशवहन म्हणजे काय?
• महत्व
• माध्यमे: कृत्रिम उपग्रह, मोबाईल, संगणकीय जाळे ,इंटरनेट ,दूरध्वनी, आकाशवाणी, दूरदर्शन इतर

• व्यापार म्हणजे काय?
• व्यापाराचे प्रकार
• घटक: नैसर्गिक संसाधनातील विविधता (भूरचना, पाणी, हवामान, मृदा, वनस्पती, खनिजे)
• लोकसंख्या वितरण
• आर्थिक विकासाची अवस्था
• संस्कृती
• आर्थिक खर्च
• निपुणता
• शासकीय धोरणे
• वाहतूक
• जकात
• जाहिराती इतर

• वाहतूक, वाहतुकीचे महत्त्व
• भौगोलिक घटक: भूरचना, हवामान
• सामाजिक व ऐतिहासिक घटक: लोकसंख्या, राहणीमान, सामाजीकरण, शासकीय धोरण ,ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
• आर्थिक घटक: साधनसंपत्तीची उपलब्धता, तंत्रज्ञान विकास, व्यवसायांचे स्वरूप, भांडवलाची उपलब्धता
• जगातील जलवाहतुकीचे प्रमुख सागरी मार्ग
• उत्तर अटलांटिक सागरी मार्ग
• स्थान, विकासाची कारणे, प्रमुख देश, प्रमुख बंदरे, वाहतूक, मर्यादा
• सुएझ कालवा
• पनामा कालवा

• प्रादेशिक विकास
• विकासावर परीणाम करणारे घटक
• प्राकृतिक घटक व प्रादेशिक विकास
• लोकसंख्या आणि प्रादेशिक विकास
• भूमी उपयोजन आणि प्रादेशिक विकास
• प्राथमिक ,द्वितीयक, तृतीयक व्यवसाय आणि प्रादेशिक विकास

• प्रादेशिक असंतुलन
•  प्रादेशिक असंतुलनाची कारणे
• प्रादेशिक असंतुलन कमी करण्याची धोरणे
• सार्वजनिक सेवा व पायाभूत सुविधा

• प्राकृतिक भूगोलाच्या शाखा-
  (खगोलशास्त्र, मृदाशास्त्र, हवामानशास्त्र, भूरूपशास्त्र, जलावरणशास्त्र, सागरशास्त्र, जैव भूगोल इत्यादी) 
• मानवी भूगोलाची शाखा-
  (लोकसंख्या भूगोल, ऐतिहासिक भूगोल, राजकीय भूगोल, आर्थिक भूगोल, वर्तणुकीचा भूगोल, सांस्कृतिक भूगोल, प्रादेशिक भूगोल, वसाहतीचा भूगोल, वाहतुकीचा भूगोल, औद्योगिक भूगोल, वैद्यकीय भूगोल ,नागरी भूगोल इत्यादी)

• भूगोल, भूगोलाचे स्वरूप
• भूगोल अभ्यासकाची कौशल्ये
• निरीक्षण, वर्णनात्मक, नकाशा काढणे, विदाचे संकलन, सर्वेक्षण, छायाचित्रे, उपग्रह प्रतिमा, विदा विवेचन,  विदाचे सुसंघटन, अहवाल लेखन आणि निष्कर्ष सादरीकरण

• भूगोलाचे स्वरूप
• भूगोलाची व्याप्ती
• भूगोल अभ्यासकाची कौशल्ये
• GIS & GPS
• संगणक आणि माहिती तंत्रज्ञान
• नियोजित भूगोल
• आकर्षक पर्याय व संधी
• भूगोलातील भविष्यातील संधी

• भूगोलाचे उपयोग
• नैसर्गिक घटक व मानव सहसंबंध
• पृथ्वी, प्राकृतिक घटक व मानव
• मानवी घटक व मानव
• भूगोल अभ्यास पद्धती व मानव
• आधुनिक तंत्रज्ञान वापर व रोजगार संधी

• जन्मदर व मृत्युदर
• लोकसंख्या संक्रमणाचा पहिला टप्पा आणि तिसरा टप्पा
• देणारा प्रदेश व घेणारा प्रदेश
• ग्रामीण रचना व शहरी रचना
• भूमी उपयोजन व भूमी अच्छादन
• प्राथमिक व्यवसाय व द्वितीयक व्यवसाय
• विषुववृत्तीय वनातील लाकूडतोड व समशीतोष्ण वनातील लाकूडतोड
• खाणकाम व मासेमारी
• अवजड उद्योग व हलके उद्योग
• द्वितीयक व्यवसाय व तृतीयक व्यवसाय
• जलवाहतूक व हवाई वाहतूक
• कार्यात्मक प्रदेश व औपचारिक प्रदेश
• प्राकृतिक भूगोल व मानवी भूगोल

• लोकसंख्या संक्रमणाचे टप्पे
• उद्योगधंद्याचे वर्गीकरण
• वस्तीचे आकारानुसार प्रकार – (वर्तुळाकृती वसाहत, रेषाकृती वसाहत, केंद्रित वसाहत, त्रिकोणी वसाहत)
• तृतीयक क्रियांचे वर्गीकरण
• प्रादेशिक असंतुलन कमी करण्याची धोरणे
• भूगोल अभ्यासकाची कौशल्ये
• भूगोलाचा अन्य विषयाशी असलेला सहसंबंध

• लोकसंख्या वितरणावर परीणाम करणारे घटक
• उद्योगधंद्याच्या स्थानिकीकरणावर परीणाम करणारे घटक
• सखोल शेती व विस्तृत शेतीची वैशिष्ट्ये
• मळ्याची शेती